Toen in februari 2021 op Urk een GGD-teststraat in brand werd gestoken door jongeren, waren de veroordelingen in de publieke opinie niet van de lucht. 'Hek erom en nooit meer iemand naar buiten laten!' 'Inteelttuig!' en meer van zulks. Het prikkelde me om eindelijk dat boek over Urk te kopen, dat in oktober 2020 als een verrassing verscheen: De ontdekking van Urk door Matthias M.R. Declerq. Een voor ons onbekende Vlaamse journalist die uitermate gedegen onderzocht hoe het dorp, de Urker gemeenschap in elkaar steekt. De aanleiding vond tien jaar eerder plaats, toen hij één etmaal de tijd had om een artikel te schrijven voor de krant over een moord op Urk. Veel te kort om de context te duiden en dat bleef Declercq dwarszitten. Dus besloot hij in 2019 naar Urk te varen (in de geest van het eiland dat het ooit was) en er te gaan wonen. Hij vond snel een gastgezin. Een artikeltje in de plaatselijke krant opende vervolgens - hoewel niet altijd vanzelf - deur na deur.
Declercq bouwt zijn boek razend knap op. Om Urk te begrijpen, start hij bij het begin: de tijd dat Urk een eiland was en leefde van de visserij. Er kwamen geen mensen van het land wonen; slechts wetenschappers kwamen van tijd tot tijd langs voor schedelmetingen en andere vernederende onderzoeken. Toen het zoute water zoet werd en Urk vasteland, veranderde alles en ook weer niet. De gemeenschap bleef hecht, God het belangrijkst en visserij de grootste bron van werkverschaffing. Televisie en radio zijn in de zwaarste kerken nog steeds verboden, maar internet niet. Van de geschiedenis, het rotsvaste geloof (en later de haarscheuren daarin) en het oude hart van het dorp, bouwt Declercq zijn verhaal uit naar de nieuwbouwwijken en industrieterreinen van het dorp waarin hij ook de jeugd, illegale cafés en de drugshandel onderzoekt.
Declercq denkt na over de vraag wanneer je bij Urk hoort. En dat is alleen als je een Urker paspoort bezit:
"Concreet leiden de determinanten - de kerk, de kotter en de kinderen - op Urk tot een diagram aan vragen waarbij de antwoorden tot een steeds gedetailleerder paspoort leiden (...). De antwoorden vormen het onwrikbare paspoort dat bepaalt wie je bent, en schrijft voor dat je je zult houden aan de kerkelijke regels, aan de gedragsregels, aan de familiale regels en zelfs aan de kledingregels en de moraal." (p. 97)
Ook al woon je twintig jaar op Urk, ben je een trouwe werknemer en voorbeeldig gezin, zonder dat paspoort hoor je er niet bij en zul je dat ook nooit doen.
De ontdekking van Urk is een fantastisch journalistiek werk. Juist doordat Declercq zonder vooroordelen het dorp betrad, en die oordelen in het boek ook achterwege laat maar vooral wil weten waaróm zaken op Urk zo gaan, geeft hij een zo zuiver mogelijk beeld van het dorp. Dus als iemand nu nog roept 'hek erom!', dan alleen nadat hij dit boek heeft gelezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten